Elektronikte temel elemanların bahsi geçmeye başladığında akla gelen elemanlardan biri de bobin dir. Bobinler günlük hayatta pek çok uygulamada karşımıza çıkmaktadır. Peki sizler bobini ne kadar iyi tanıyorsunuz? Eğer çok iyi bilmediğinizi düşünüyorsanız bu yazıyı baştan sona okumanızı tavsiye ediyorum. Çünkü bu yazıda elektronikte vazgeçilemeyen eleman olan bobini tüm yönleri ile anlatacağım.
Bobin Nedir?
Başlangıç olarak kısaca bobini tanımlayarak anlaşılır hale getirmekte fayda var.
Bobin, iyi bir şekilde izole edilmiş bir iletken telin nüve adı verilen bir eleman üzerine üst üste ya da yan yana sarılması işlemine verilen addır. Birimi Henry ve L harfi ile gösterilir.
Bobinin Görevi veya Bobin Ne İşe Yarar?
Bir bobinin en büyük özelliği, manyetik alan yardımı ile elektrik enerjisini kısa bir süreliğine depolayabilir. Bu yapısı sayesinde elektronik uygulamalarda çok sık kullanılırlar. Oluşan bu manyetik etki sayesi ile üzerinde bir faz farkı oluşur.
Ayrıca bobinler devrede AC veya DC kaynaklı devrelerde de kullanılabilirler. Eğer DC gerilim uygulanır ise bobin bir manyetik alan oluşturur ve bu manyetik alanın etkisi ile bobin direnç gibi davranır. Bu direnç değeri bobin telinin iç direncine eşittir.
Eğer AC gerilim uygulanır ise bobin üzerine düşen akım değerine göre değişken bir manyetik alan oluşturur. Bu işlem sırasında bobinin akım değişimine karşı gösterdiği zorluğa endüktans yada indüktans denirken gösterdiği direnç değerine endüktif reaktans veya omik direnç denir.
Bu direnç değeri aşağıdaki gibi formül ile gösterilir.
XL=2*pi*f*L
XL=Endüktif Reaktans
Pi=3,14
f= Frekans
L=Endüktans (Henry)
Endüstride Çok Sık Kullanılan ve Bilenen Bobin Çeşitleri
Hava Nüveli Bobin
Nüve kısmı hava ile oluşan bobin türüdür. Omik dirençleri küçüktür ve endüktans değerleri oldukça küçüktür.
Ferit Nüveli Bobin
Nüve kısmı ferit denilen malzemeden yapılmış bobin türüdür. Bu tip bobinlerin endüktans değeri µH seviyelerindedir. Yüksek güçlü devrelerde kullanılırlar.
Demir Nüveli Bobin
Bir ucu yalıtılmış demirlerin birbirine yapıştırılması ile elde edilen nüvedir. Düşük frekans üretirler. Transformatörler bu bobin türüne en büyük örnektir.
Ayarlı Bobin
Özel bir sistem ile nüvenin mandren içerisinde hareket etmesi sağlanması ile elde edilirler. Bu hareket sayesinde bobinin endüktif direncinde bir değişme oluşur. Bu değişimin sayesi ile bobinin değeri ayarlanabilir. Alıcı ve verici devrelerinde sıkça kullanılmaktadırlar.
Bobin Nasıl Sarılır?
Bobinin sarılması işleminde bizim için en önemli faktör bobinin manyetik alanı içerisinde oluşmasını istediğimiz omik direnç değeridir. Yukarıda da verdiğim XL=2*pi*f*L formülü ile istediğimiz omik direnç değerini hesaplayabiliriz. Bu formülde 2pi değeri zaten belli ayrıca f yani frekans değerimizde belli çünkü sistemlere gelen frekans değerimiz şebekeden alınacağı için şebeken gelen frekans değeri bellidir. Mesela Türkiye’de kullanılan elektriğin frekansı 50hz dir. Burada bizim işimizi görecek direnç değerini hesaplamak için aslında tek eksik L yani sarılacak bobinin endüktansıdır. Eğer endüktans değerini hesaplarsak bobinin endüktif reaktansını da (yani direncini) bulmuş olacağız.
>Şimdi de bu endüktans değerinin nasıl hesaplanacağı hakkında bilgi vereceğim.
Bobinin Endüktans Değerini Etkileyen Faktörler
Bir bobinin değeri; kullanılan telin kalınlığına, telin nüve üzerindeki tur sayısına, sargı boyuna, mandren (nüve) çapına bağlıdır. Yukarıdaki tanımlardan yola çıkarak basit bir mantıkla aşağıdaki gibi bir formül çıkarta biliriz. Fakat bu L değerinin ayarlanması görüldüğü kadar basit değildir. Yada istenilen hassasiyeti yakalamak zor olabilir. Eğer endüktans hesaplama ile ilgili ciddi bir çalışma yapmak istiyorsanız wikipedia da yer alan ilgili konuyu inceleyin. Yada çeşitli programlar bulabilirsiniz.
L değerini hesaplaya bileceğimiz temel formül,
L=(N^2.μ.S)/I
L=Endüktans
N=Sarım Sayısı
μ=Ortamın geçirgenliği(henry/metre)
S=Nüvenin kesiti
I=Nüvenin uzunluğu
Yukarıdaki formül ile bobinin endüktans değeri hesaplanır. Devrede istenilen direnç değeri bilinen bu endüktans değeri sayesi ile bulunabilir.
Şimdilik bu yazıyı burada kesiyorum. Son kısım olan bobin sarımı biraz karışık ve karmaşık olduğundan anlaşılmamış olunabilir. Anlaşılmayan yerler olursa yorum kısmında belirtirseniz tekrardan açıklamaya çalışırım. Ama son kısım ile en azından hobi olarak kendi bobinini sarmak isteye bilecek kişilere çok faydalı olacağını inanıyorum.
Karışık gibi görünen basitbir konu. Keşke oluşan manyetik alandan da biraz bahsetseydin…
ilerleyen zamanlarda neden değinilmesin ki yorumun için teşekkürler isteğini dikkate alacağım :))
hocam kolay gelsin asansör meslegiyle urasan bir teknisyenim malumunuz bizim islerdede
sanayi bakanlıgının yayınladıgı mevzuata göre kacak akımlar ekliyoruz vf sürücü olan ünite
lerde hem 300 hemde 30 ma uyulamam gerekiyor bu durumda sebekeden gelen 3 faz 1 nötürü 300ma girip 4 kutuplu w otomattan sonra sisteme uyguluyorum sistemimde 1 vf 1 motor ve
cesitli elektronik kartlar var bu anlamda sorun yasamıyorum 300ma kacak akımın girisinden 30 ma girisinne uyguluyorum kabinde bulunan lanba tesisatı ve kapı sürme üniteleri yüzünden atıyor bende kabin lanbasının nötr hattını 300 ma in altından ayrıca bir kabloyla uyguluyorum ancak o zaman calısıyor bu baglantı türünde kabin üzeri 220 tesisatın fazı 300ma den nötrü 30 ma uygulanmıs oluyor bu durumda kabin lanbasında carpılma olursa 30 ma devreye girermi yada tek nötür hattım oldugundan 2 cihazı nasıl salıklı calıstıra bılırım yardımınız icin simdiden tesekürler
Merhaba Mehmet bey,
Sorunuzu kısmen anladım ama benim de size bazı sorularım olacak
“300ma kacak akımın girisinden 30 ma girisinne uyguluyorum kabinde bulunan lanba tesisatı ve kapı sürme üniteleri yüzünden atıyor” Atan Kaçak akım rölesi hangisi? 300ma mi? 30ma mi?
Eğer 30ma olan kaçak akım rölesine sadece fazı bağlıyorsanız. Gerelim farkını ölçemez bu yüzden büyük ihtimalle çalışmaz diye düşünüyorum.
Eğer sadece 30ma atıyorsa lamba tesisatında falan bir kısa devre yada temas sorunu olabilir.
Bu problem genel mi? yoksa sadece tek bir bina tesisatı mı?
Bana sorunu ayrıntısı ile yorum sayfasında belirtirseniz. Size daha iyi yardımcı olabilirim diye düşünüyorum. ayrıca kaçak akım rölesi ile ilgili yazımı da okuyabilirsiniz. http://www.teknokoliker.com/2012/09/kacak-akim-rolesi-kullanimi.html
ben dc akımla çalışacak 50 watt 12 volt 3 cm boyu 1×5 cm enive yüksekliği olan mağnet için bobin sarmak istiyorum sipir ve tel çapını hesaplayamadım yardımınız olursa memnun olurum.
1-)monofaz kaçak akım rölesinde faz sarım sayısı nötr sarım sayısı ve kaçak akım sargı sayısı ne olmalıdır? 2-) kaçak akım sargısında göreceğimiz gerilim ve akım değerleri ne olur? cevabını bilen varsa mostakatifa@gmail.com
Slm ustalarım korna bobininde sarımın bulunduğu plastiğe ne deniyor
Ödev için nasıl yapılır bobin
kalemin üzerine tel sarman yeterli ödev için.
Hocam agızınıza sağlık bi sorum olacak dedektör bobini sarma konusunu da anlatabilirmisiniz metal dedektörü
MERHABA HOCAM BEN MATKAP SPRAL HİLTİ TESTERE GİBİ ŞEYLERİN BAKIMINI YAPIYORUM FAKAT BUNLARIN BOBİNLERİ YANIK OLANLARI SARMAK İSTİYORUM BOBİN TELKALINLIKLARI NI SAĞLAMLIKLYANİ TEST ALETİ KÖMÜRLERİKOLLEKTÖRLERİ BOBİN TELLERİNİ UYGUN OLARAK İSİMLERİNİDE NEREDEN TEMİN EDEBİLİRİM YARDIMCI OLABİLİRMİSİNİZ TEŞEKKÜRLER
bir bilgim yok ne söylesem yanlış olma ihtimali var ama muhakkak bir piyasası vardır.
Güzel paylaşım olmuş ellerinize sağlık..